“Wij hebben de koude kant in ons testament buiten spel gezet!” Of toch
niet (helemaal)?!

In een testament wordt veelal standaard gekozen voor de uitsluitingsclausule of de anti
schoonzoon/dochter-clausule. De partner van uw kind moet niet mee erven. De erfenis is tenslotte
voor/van uw kind. Verstandig is het dus om deze clausule op te nemen, want anders zou de erfenis in de gemeenschap van goederen van uw kind en diens partner vallen. Maar wat regelt deze clausule nu eigenlijk?

Uw kind erft een bedrag en wanneer hij/zij gaat scheiden bepaalt deze clausule dat uw kind niet de helft van de erfenis aan de ex-partner dient uit te betalen. Het gehele bedrag aan erfenis is én blijft derhalve van uw eigen kind. Hij/zij houdt de regie.

Echter heeft deze clausule ‘slechts’ werking bij echtscheiding en dus niet bij overlijden.
Dit is waar het gros van de testamentmakers de fout in gaat. Wanneer u overlijdt en u uw kind een
bedrag nalaat, waarop de uitsluitingsclausule van toepassing is, dan hoeft het kind dit bedrag bij
echtscheiding niet te delen, maar: hoe zit dat dan wanneer het kind overlijdt? Als uw zoon/dochter
van u heeft geërfd en uw kind overlijdt enkele jaren later, dan gaat het gehele bedrag alsnog naar de
partner.

De uitsluitingsclausule werkt derhalve louter bij een echtscheiding en niet wanneer uw kind na u overlijdt.
Kortom, de koude kant is niet buiten spel gezet.

Mocht u willen regelen dat wanneer uw kind overlijdt uw erfenis niet naar zijn of haar partner gaat,
maar liever naar uw andere kinderen of de kleinkinderen, dan dient er naast de uitsluitingsclausule
een tweetrapsmaking te worden opgenomen. Hiermee regelt u dat er nimmer iets zal vervallen aan
‘de koude kant’.

De uitsluitingsclausule is een oplossing, maar geen wondermiddel.                                                        Enige hulp van de erfgenaam is nodig.
Het testament is getekend, uitsluitingsclausule opgenomen, dus klaar. Nee, helaas is het niet zo
makkelijk. Het is te adviseren om de (klein-)kinderen op de hoogte te stellen van deze bepaling en de
wijze waarop hij uitwerkt. Waarom? Wanneer uw kind een erfenis krijgt met daarop rustende een
uitsluitingsclausule, valt dit bedrag in beginsel niet in de gemeenschap, echter er dient dan wel
geadministreerd worden. Een administratie? Jazeker. Uit de administratie dient bij echtscheiding te
blijken dat het bedrag van de erfenis niet is opgegaan in de gemeenschap van goederen. Wanneer het bedrag namelijk op een bankrekening (gezamenlijk of privé) is gezet en op deze rekening wekelijks bedragen worden gestort en opgenomen is op den duur niet meer duidelijk wat er nog over is van de erfenis.
We noemen dit vermenging, hetgeen met zich brengt dat de erfenis gezamenlijk bezit is geworden
en dus zal moeten worden gedeeld bij echtscheiding. Er dient dus een goede administratie te worden
bijgehouden. Maar het kan ook makkelijker: open een nieuwe rekening op eigen naam en stort hier
het bedrag van de erfenis op. Je kunt hier geld afhalen, maar je kunt er nooit meer bedragen op
storten (deze bedragen zijn namelijk afkomstig uit de gemeenschap van goederen). Wanneer uw kind is gehuwd buiten iedere gemeenschap van goederen (koude uitsluiting) hoeft er geen verdere
administratie te worden bijgehouden.

“Een uitsluitingsclausule is vanaf 1 januari 2018 niet meer nodig. De wet regelt het nu
automatisch”.
De uitspraak dat de uitsluitingsclausule per 1 januari 2018 (invoering nieuw
huwelijksvermogensrecht) niet meer nodig zou zijn is complete onzin, want er blijft ook vanaf deze
datum een gemeenschap van goederen. Nu is deze gemeenschap wel beperkt, maar toch blijft er een
gemeenschap. In de media hebben we gehoord dat schenkingen en erfenissen standaard niet in de
gemeenschap vallen, maar dit is een stukje schijnzekerheid.
Het idee van administreren blijft overeind. Als namelijk de erfenis op een rekening wordt gezet en dit
wordt vermengd met andere bedragen dan is er weer sprake van vermenging, waardoor de hele
erfenis weer gemeenschappelijk wordt. Het inkomen in de beperkte gemeenschap van goederen is
namelijk gezamenlijk, waardoor iedere euro die je spaart dus gezamenlijk bezit is.
Denk hiernaast ook aan het feit dat mensen vaak hun huwelijksvoorwaarden aanpassen of juist
getrouwd zijn vóór 2018. Tenslotte is het zo dat een ‘zachte’ uitsluitingsclausule ook fiscaal
aantrekkelijk is.

‘Zachte’ of ‘harde’ uitsluitingsclausule?

Het erfrechtelijk menu dwingt u tenslotte te kiezen tussen de ‘harde’ en de ‘zachte’ variant van de
uitsluitingsclausule.

De ‘zachte’ uitsluitingsclausule regelt dat bij echtscheiding van het kind er niets naar de ‘koude kant’
gaat, echter indien uw kind ten tijde van zijn/haar overlijden nog (gelukkig) getrouwd is dan zijn we
een stuk milder en ‘verzachten’ we de clausule, waardoor de erfenis in de gemeenschap van
goederen mag vallen. Hierdoor kan er een groot (erf-)belasting voordeel worden gehaald.
De ‘harde’ uitsluitingsclausule heeft deze ‘verzachting’ niet, waardoor de erfenis niet in de
gemeenschap valt.
Maar let op, het feit dat dit bedrag niet in de gemeenschap van goederen valt betekent niet dat de
‘koude kant’ dit bedrag niet krijgt. Alsnog zegt de wet dat alles naar de partner gaat, echter is er nu
door de ‘harde’ variant meer erfbelasting verschuldigd.

Hoe zit dat nu met het totaalbedrag, blijft dit hetzelfde?
Uw kind krijgt € 100.000 onder een uitsluitingsclausule. Na 10 jaar gaat hij/zij scheiden. De
erfenis is keurig op een aparte rekening gezet en van vermenging is geen sprake. Nu wordt
wel eens gedacht dat het kind dan recht houdt op € 100.000, maar dat is natuurlijk niet zo.
Wanneer er tijdens huwelijk € 30.000 is opgemaakt, dan is er nog € 70.000 waarop uw kind
recht heeft en wat niet hoeft te worden verdeeld. Dit is dan wel weer anders met goederen.
Neem bijvoorbeeld een vakantiewoning. Uw zoon erft € 150.000 en koopt hiervan een
vakantiewoning. Wanneer hij/zij gaat scheiden en deze vakantiewoning in waarde is
gestegen naar € 250.000, dan heeft uw kind recht op deze € 250.000.

Conclusie?
Het opnemen van een uitsluitingsclausule is zowel op civiel als fiscaal gebied erg verstandig, maar
laat u wel goed voorlichten over de diverse mogelijkheden. ‘Zacht’ of ‘hard’, fiscaal ‘voordelig’ of juist
fiscaal ‘nadelig’ en werking bij alleen echtscheiding of ook bij overlijden?